Cách lựa chọn men vi sinh có hiệu quả thực sự

Men vi sinh còn gọi là probiotics – từ ghép giữa "biotic" hay "biosis" từ chữ "life" là đời sống, và "pro" là thân thiện, nên probiotics có thể hiểu theo nghĩa cái gì thân thiện với đời sống con người  còn được gọi là "vi khuẩn thân thiện" hay "vi khuẩn có lợi". Theo định nghĩa của Tổ chức Lương nông thế giới (FAO) hay Tổ chức Y tế thế giới (WHO), probiotics là những vi sinh vật còn sống khi đưa vào cơ thể một lượng đầy đủ sẽ có lợi cho sức khỏe của ký chủ.

Probiotics thường là vi khuẩn, nhưng cũng có những loại men có thể hoạt động như probiotics. Chúng ta có thể nhận probiotics từ các thực phẩm chức năng cũng như thực phẩm được chế biến bằng quá trình lên men vi khuẩn.

Lựa chọn men vi sinh chứa những chủng vi khuẩn có lợi

Thị trường sản phẩm men vi sinh rất phong phú với đủ mọi chủng loại lợi khuẩn, dạng bào chế nhưng chất lượng thì rất khác nhau. Để thực sự hiệu quả sản phẩm men vi sinh phải thoả mãn các điều kiện:

1. Chứa các chủng lợi khuẩn được nhân giống từ vi khuẩn có ích trong cơ thể, được Tổ chức Y tế khuyến cáo nên dùng.

2. Hàm lượng lợi khuẩn trong sản phẩm phải đủ lớn để đảm bảo đưa vào cơ thể mỗi ngày từ trăm triệu đến vài tỷ lợi khuẩn. Nếu hàm lượng quá thấp thì hiệu quả sản phẩm sẽ rất thấp hoặc bằng không. Theo đó, vi khuẩn có lợi chỉ phát huy tác dụng tốt tại đường tiêu hóa khi được đưa vào cơ thể với số lượng tối thiểu từ 10⁷-10¹⁰ CFU/g.

3. Tỷ lệ sống sót của lợi khuẩn phải cao bất kể dạng bào chế là chất lỏng, bột, cốm hay viên nang, nhất là khí hậu nhiệt đới, nóng nực ở Việt Nam, nhiệt độ có thể lên tới 40 độ dễ làm chết lợi khuẩn.

4. Tỷ lệ sống sót phải cao khi lợi khuẩn từ dạ dày tiến vào ruột và thậm chí sống sót tốt trong môi trường ruột. Đây là một thách thức bởi dịch tiêu hóa bao gồm dịch vị do dạ dày tiết ra, dịch mật, tụy… chứa nhiều acid và enzyme có khả năng phá vỡ tế bào vi khuẩn, khiến vi khuẩn không còn tác dụng.

5. Lợi khuẩn phải kháng được kháng sinh và có khả năng bám vào thành ruột cao, sống và sinh sôi tốt trong ruột non, ruột già.

Những đặc tính này giúp sản phẩm men vi sinh hiệu quả thực sự và nhờ đó giúp rút ngắn thời gian điều trị.
 

Môi trường acid của dạ dày là thử thách đáng kể với sự sống sót của lợi khuẩn

Trong các chủng vi khuẩn có lợi thì Bacillus clausii là chủng được WHO khuyên dùng bởi các nguyên nhân:

1. Đây là 1 loại vi khuẩn gram dương, hiếu khí, sinh trưởng tốt ở nhiệt độ 30 – 40 oC và sinh trưởng tốt cả trong môi trường muối NaCl nồng độ cao tới 10%. Đặc biệt, Bacillus clausii có khả năng chuyển thành dạng bào tử để chống chọi với những điều kiện khắc nghiệt của môi trường. Do ở dạng bào tử nên bền với nhiệt độ và độ ẩm so với các dòng vi khuẩn (không phải dạng bào tử), chịu được nhiệt độ 50^oC trong 100 phút mà không giảm hàm lượng vi khuẩn trong nguyên liệu.

2. Do ở dạng bào tử (giống như có “kén” bảo vệ) nên chúng kháng được acid dạ dày, kháng được acid mật ở ruột, ở pH = 2 mô phỏng theo dịch dạ dày thì Bào tử Bacillus clausii có thể sống sót đến 2 giờ.

3. Khả năng bám dính thành ruột rất cao, và sống rất tốt ở cả ruột non lẫn ruột già trên người. Đã có nghiên cứu chứng minh chỉ cần uống 1 liều duy nhất 2 tỷ bào tử Bacillus clausii thì sau 12 ngày, kiểm tra phân vẫn thấy vi khuẩn Bacillus clausii trong phân, chứng tỏ Bacillus clausii sống và sinh trưởng rất tốt trong ruột người.

4. Bacillus clausii kháng được hầu hết các dòng kháng sinh phổ thông như penicillins, cephalosporins, aminoglycosides, and macrolides, tetracyclin, chloramphenicol, lincomycin, isoniazide.

5. Bacillus clausii có khả năng tự sản sinh ra các enzyme tiêu hóa như amylase và và các khí như NH₃, CO₂, H₂S… giúp tiêu hóa các thực phẩm tốt hơn.

6. Đã có nhiều nghiên cứu lâm sàng chứng minh hiệu quả trong việc điều trị tiêu chảy cấp, đặc biệt tiêu chảy cấp do Clostridium difficile và do Bacillus cereus là 2 dòng vi khuẩn gây tiêu chảy do uống nhiều kháng sinh. Đặc biệt, nhiều nghiên cứu lâm sàng đã chứng minh lợi khuẩn Bacillus còn hiệu quả trong điều trị vi khuẩn HP (gây viêm dạ dày), giảm viêm mũi dị ứng, giảm tái phát các bệnh đường hô hấp trên ở trẻ nhỏ.
 

Dạng bào tử giống như có một lớp “kén” bảo vệ lợi khuẩn