Đột quỵ xảy ra ngày càng nhiều và ngày càng trẻ hóa đã gióng lên hồi chuông cảnh báo cho tất cả mọi người, đặc biệt là những người thường xuyên ngồi nhiều, béo phì. Tìm hiểu nguyên nhân cụ thể và biện pháp phòng ngừa đột quỵ.
Tìm hiểu cách phòng ngừa đột quỵ hiệu quả
MỤC LỤC:
Vì sao ngồi nhiều làm tăng nguy cơ đột quỵ?
Vì sao béo phì làm tăng nguy cơ đột quỵ?
Dấu hiệu cảnh báo sớm đột quỵ ở người ngồi nhiều, béo phì
Giải pháp phòng ngừa đột quỵ
Đột quỵ xảy ra khi dòng máu lên não bị tắc nghẽn (thiếu máu não cục bộ) hoặc vỡ mạch (xuất huyết não).
Vì sao ngồi nhiều làm tăng nguy cơ đột quỵ?
Ngồi nhiều là tình trạng ngồi lâu trong một thời gian dài (trên 8 - 10 mỗi ngày), ít vận động, chẳng hạn như làm việc văn phòng, lái xe đường dài hay ngồi trước màn hình TV, máy tính quá lâu…
Ngồi nhiều gây ra hàng loạt vấn đề sức khỏe làm tăng nguy cơ đột quỵ, điển hình là:
Rối loạn chuyển hóa
Ngồi lâu khiến cơ bắp ít hoạt động, tiêu hao năng lượng giảm, làm giảm nhạy cảm insulin. Hệ quả là đường huyết khó được hấp thu, dẫn đến kháng insulin và tăng đường huyết. Lượng đường cao kéo dài gây tổn thương thành mạch, thúc đẩy xơ vữa và hình thành huyết khối não, từ đó làm tăng nguy cơ đột quỵ.
Rối loạn mỡ máu
Ngồi lâu làm quá trình chuyển hóa chất béo chậm lại, dẫn đến tăng triglycerid và cholesterol xấu (LDL-C) trong máu. Đồng thời, cholesterol tốt (HDL-C) lại giảm, khiến khả năng bảo vệ thành mạch suy yếu.
Sự mất cân bằng này thúc đẩy tích tụ mỡ trong thành mạch, hình thành mảng xơ vữa, dễ gây hẹp, tắc mạch và làm tăng nguy cơ đột quỵ.
Tăng huyết áp & cứng động mạch
Ngồi nhiều khiến tuần hoàn máu trì trệ, tim phải tăng áp lực để bơm máu, lâu dần dẫn đến tăng huyết áp.
Đồng thời, thành mạch thường xuyên chịu áp lực cao trở nên xơ cứng và kém đàn hồi, dễ nứt vỡ.
Khi mạch máu bị tổn thương, nguy cơ xuất hiện mảng xơ vữa và tắc nghẽn tăng lên, từ đó làm gia tăng khả năng đột quỵ.
Ngồi nhiều, béo phì dễ gây tăng huyết áp, viêm mạn tính, tăng nguy cơ đột quỵ
Viêm mạn tính
Ít vận động khiến tích tụ mỡ nội tạng và rối loạn chuyển hóa, tạo môi trường dễ sinh ra các chất gây viêm.
Tình trạng viêm mạn tính âm ỉ này làm tổn thương nội mô mạch máu, thúc đẩy hình thành mảng xơ vữa không ổn định. Khi mảng xơ vữa bong ra, chúng có thể gây tắc nghẽn đột ngột mạch máu não, dẫn tới đột quỵ.
Trạng thái “dễ đông máu”
Ngồi lâu khiến máu lưu thông chậm, đặc biệt ở chi dưới, làm tăng nguy cơ ứ trệ và hình thành cục máu đông.
Đồng thời, các yếu tố đông máu trong cơ thể dễ bị kích hoạt khi tuần hoàn kém. Cục máu đông có thể di chuyển theo dòng máu và gây tắc mạch não, dẫn đến đột quỵ do huyết khối.
Vì sao béo phì làm tăng nguy cơ đột quỵ?
Áp lực lên tim mạch
Thừa cân khiến tim phải bơm máu nhiều hơn để nuôi cơ thể. Áp lực này lâu dài dẫn đến phì đại cơ tim, tăng huyết áp và cứng thành mạch.
Đây là nguyên nhân khiến nguy cơ đột quỵ ở người béo phì cao hơn hẳn người có cân nặng bình thường.
Mỡ nội tạng
Khác với mỡ dưới da, mỡ nội tạng hoạt động như một cơ quan nội tiết, liên tục tiết ra các chất gây viêm và rối loạn chuyển hóa. Chúng làm tổn thương lớp nội mô mạch máu, thúc đẩy hình thành mảng xơ vữa không ổn định. Khi mảng xơ vữa bong ra, chúng có thể gây tắc nghẽn mạch máu não, dẫn tới đột quỵ.
Rối loạn nội tiết tố do béo phì
Ở người béo phì, nồng độ leptin tăng cao gây tăng huyết áp và stress oxy hóa, trong khi adiponectin – hormon bảo vệ tim mạch – lại suy giảm. Sự mất cân bằng này thúc đẩy xơ vữa động mạch, làm tăng nguy cơ nhồi máu não và đột quỵ.
Dấu hiệu cảnh báo sớm đột quỵ ở người ngồi nhiều, béo phì
Triệu chứng thần kinh thoáng qua (TIA)
-
Yếu/tê một bên mặt, tay hoặc chân, thoáng qua rồi tự hết.
-
Nói khó, nói ngọng, hiểu chậm trong vài phút.
-
Mờ mắt, thường ở một bên mắt.
-
Chóng mặt, mất thăng bằng xuất hiện đột ngột.
-
Đau đầu dữ dội bất thường không rõ nguyên nhân.
Những dấu hiệu này là “lời cảnh báo” nguy cơ đột quỵ thật sự có thể xuất hiện trong vài giờ hoặc vài ngày kế tiếp rất cao.
Dấu hiệu tim mạch – huyết áp
-
Huyết áp tăng dai dẳng: thường xuyên ≥ 130/80 mmHg hoặc đo rải rác có cơn ≥ 140/90 mmHg.
-
Tim đập không đều/nhanh thoáng qua, hồi hộp đánh trống ngực
-
Phù mắt cá chân, mệt khi gắng sức, nặng ngực…
Dấu hiệu rối loạn chuyển hóa đi kèm béo phì
-
Bụng to (hơn 90cm với nam, hơn 80cm với nữ).
-
Đường huyết lúc đói ≥100 mg/dL, HbA1c tăng; kháng insulin (thường kèm buồn ngủ sau ăn, đói nhanh).
-
Rối loạn mỡ máu: Triglycerid cao, HDL thấp, LDL tăng – báo hiệu xơ vữa tiến triển.
-
Men gan tăng, gan nhiễm mỡ góp phần vào viêm mạn tính.
Dấu hiệu ngưng thở khi ngủ (thường gặp ở người béo phì)
-
Ngáy to, ngưng thở từng cơn khi ngủ (người thân quan sát thấy).
-
Đau đầu buổi sáng, khô họng, buồn ngủ ban ngày, giảm tập trung.
Bộ quy tắc BE-FAST để tự kiểm tra tại nhà
-
Balance: Mất thăng bằng, loạng choạng.
-
Eyes: Mờ/mất thị lực đột ngột.
-
Face: Lệch mặt, méo miệng.
-
Arm: Yếu/tê một tay/chân.
-
Speech: Nói khó, ú ớ.
-
Time: Thời gian là “vàng”. Hãy gọi cấp cứu ngay khi có những dấu hiệu này.
Quy tắc BE-FAST để tự kiểm tra tại nhà
Giải pháp phòng ngừa đột quỵ
Vận động nhiều hơn
Với người làm công việc yêu cầu phảu ngồi nhiều, thì nên tạo thói quen cứ 30 – 45 phút thì đứng dậy vận động nhẹ nhàng (đi lại, vươn vai, xoay khớp, nâng gót chân…) vài phút.
Nếu có thể thì hãy đi thang bộ thay vì đi thang máy.
Sau giờ làm việc, cố gắng tập thể dục thể thao khoảng 30 phút, duy trì 5 buổi/tuần.
Mỗi ngày nên bước khoảng 6.000 bước chân, tăng dần lên thành 8.000 – 10.000 bước.
Chế độ dinh dưỡng
Những người thừa cân, béo phì nên thay đổi chế độ ăn uống để giảm cân an toàn.
Hạn chế đồ ngọt, đồ chiên rán, nước uống có đường.
Có thể áp dụng nguyên tắc đĩa ăn lành mạnh: 1/2: rau củ ít tinh bột; 1/4: đạm nạc (cá, gà bỏ da, đậu phụ); 1/4: ngũ cốc nguyên hạt (gạo lứt, yến mạch).
Ngủ đủ giấc
Mỗi ngày nên ngủ 7-8 tiếng mỗi đêm, nên cố định giờ đi ngủ và giờ thức dậy.
Những người béo phì bị ngưng thở khi ngủ nên đi khám chuyên khoa để điều trị.
Kiểm soát căng thẳng
Để giảm căng thẳng, nên tập ngồi thiền, thở chậm khoảng 10 phút/ngày, duy trì những sở thích lành mạnh, biết cách cân bằng giữa công việc và cuộc sống để tránh mệt mỏi dẫn đến ăn nhiều, sinh hoạt không lành mạnh.
Điều trị bệnh lý nền
Với những người bị huyết áp cao, đái tháo đường, mỡ máu… cần đi khám bệnh định kỳ và dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.
Dùng thuốc hoạt huyết, tăng cường lưu thông máu
Ở những người ngồi nhiều, béo phì, tuần hoàn máu thường trì trệ, dễ dẫn đến huyết ứ, tắc nghẽn mạch và tăng nguy cơ đột quỵ. Để khắc phục tình trạng này, bên cạnh chế độ ăn uống và vận động hợp lý, có thể kết hợp sử dụng các bài thuốc hoạt huyết từ thảo dược.
Các bài thuốc hoạt huyết từ thảo dược với thành phần như đương quy, ích mẫu, ngưu tất, thục địa, xích thược, xuyên khung… có tác dụng bổ huyết, hoạt huyết, hóa ứ, giúp máu lưu thông tốt hơn, ngăn ngừa hình thành cục máu đông và bảo vệ thành mạch.
Nhờ tăng cường lưu thông máu, thuốc hoạt huyết còn giúp phòng ngừa và điều trị thiểu năng tuần hoàn não (với các triệu chứng mệt mỏi, đau đầu, chóng mặt, mất thăng bằng, hoa mắt, ngủ không ngon, suy giảm trí nhớ, suy nhược thần kinh), thiểu năng tuần hoàn ngoại vi (với các triệu chứng đau mỏi vai gáy, tê cứng cổ, đau cách hồi, đau cơ, tê bì chân tay) thể huyết ứ; hỗ trợ phòng ngừa và điều trị xơ vữa động mạch, bệnh mạch vành, nghẽn mạch, tai biến mạch máu não.
Hiện nay, thuốc hoạt huyết từ thảo dược đã được sản xuất tại nhà máy chuẩn GMP-WHO, tạo thành dạng viên nén tiện sử dụng và dễ bảo quản.
Thuốc hoạt huyết dạng viên nén hiện có bán ở hầu hết các nhà thuốc trên toàn quốc, bạn có thể tham khảo để tăng cường lưu thông máu, trị các chứng huyết hư, ứ trệ.
Nguyễn Anh
Theo Giáo dục & Cuộc sống/Giáo dục & Thời đại
Link báo gốc: https://cuocsong.giaoducthoidai.vn/nguyen-nhan-nguoi-ngoi-nhieu-beo-phi-de-bi-dot-quy-n33146.html