Viêm xoang do dị ứng thời tiết: giải pháp từ chuyên gia

Dị ứng thời tiết: Kích hoạt phản ứng viêm xoang

Cơ thể con người là một cỗ máy sinh học phức tạp, luôn nỗ lực duy trì trạng thái cân bằng nội môi. Tuy nhiên, đối với những người có cơ địa nhạy cảm, sự thay đổi đột ngột của các yếu tố thời tiết như nhiệt độ, độ ẩm, áp suất không khí có thể trở thành một tác nhân gây rối loạn.

Khi thời tiết chuyển mùa, hệ miễn dịch của họ có thể nhận diện sai lầm những thay đổi này như một mối đe dọa. Phản ứng lại, cơ thể sẽ giải phóng một loạt các hóa chất trung gian, trong đó Histamin đóng vai trò chủ chốt. Histamin gây ra một chuỗi phản ứng viêm tại niêm mạc đường hô hấp trên, làm các mạch máu giãn nở, tăng tính thấm thành mạch, dẫn đến niêm mạc mũi bị sưng nề, phù đỏ và tăng tiết dịch nhầy. Đây chính là cơ chế cốt lõi khởi phát các triệu chứng đầu tiên của viêm xoang dị ứng thời tiết: nghẹt mũi, chảy nước mũi, hắt hơi.

Nấm mốc, phấn hoa...: Đội quân dị ứng ẩn mình trong không khí

Sự thay đổi của thời tiết không chỉ tác động trực tiếp mà còn gián tiếp làm gia tăng các yếu tố gây dị ứng trong môi trường. Mùa xuân, với sự đâm chồi nảy lộc của thực vật, mang theo nồng độ phấn hoa cao trong không khí. Mùa mưa hoặc những ngày nồm ẩm lại là điều kiện lý tưởng cho nấm mốc sinh sôi và phát triển ở những nơi ẩm thấp trong nhà. Gió có thể phát tán những dị nguyên siêu nhỏ này đi rất xa, khiến chúng dễ dàng xâm nhập vào đường thở khi chúng ta hít thở.

Với một hệ miễn dịch đang trong trạng thái "báo động" do thay đổi thời tiết, việc tiếp xúc thêm với các dị nguyên này chẳng khác nào "thêm dầu vào lửa", khiến phản ứng dị ứng trở nên dữ dội hơn, làm tình trạng viêm xoang thêm trầm trọng.

Thói quen vô tình tạo điều kiện cho viêm xoang bùng phát

Đôi khi, chính những thói quen sinh hoạt hàng ngày lại là yếu tố góp phần khiến tình trạng viêm xoang dị ứng trở nên nặng nề hơn. Việc bước đột ngột từ phòng điều hòa có nhiệt độ thấp ra ngoài trời nắng nóng, hoặc ngược lại, gây ra sự thay đổi nhiệt độ đột ngột, tạo một cú sốc cho niêm mạc mũi vốn đang nhạy cảm. Tắm nước lạnh, uống nước đá, không giữ ấm đủ cho cơ thể, đặc biệt là vùng cổ, ngực, mũi khi trời trở lạnh cũng làm suy yếu hàng rào bảo vệ tự nhiên của đường hô hấp.

Hơn nữa, khói thuốc lá, khói bụi ô nhiễm từ môi trường cũng là những tác nhân kích ứng mạnh, gây tổn thương lớp biểu mô niêm mạc, làm giảm khả năng thanh lọc không khí và tạo điều kiện cho phản ứng viêm dễ dàng xảy ra hơn.

Các dị nguyên trong không khí là tác nhân chính gây khởi phát viêm xoang dị ứng

Nhận biết các triệu chứng viêm xoang dị ứng (từ nhẹ đến nặng)

Triệu chứng của viêm xoang dị ứng thời tiết rất đa dạng và có thể tiến triển qua nhiều giai đoạn.

• Ban đầu, người bệnh thường có cảm giác ngứa mũi, cay mũi, dẫn đến những cơn hắt hơi liên tục, đột ngột, đặc biệt là vào buổi sáng khi mới thức dậy hoặc khi tiếp xúc với luồng không khí lạnh.
• Song song đó là hiện tượng chảy nước mũi trong, lỏng như nước lã, thường chảy ra phía trước.
• Khi tình trạng viêm tiến triển, niêm mạc mũi sưng nề nhiều hơn gây nghẹt mũi, khó thở. Người bệnh có thể phải thở bằng miệng, dẫn đến khô họng, viêm họng.
• Dịch tiết từ mũi có thể đặc dần, đổi màu vàng hoặc xanh nếu có tình trạng bội nhiễm vi khuẩn.
• Một triệu chứng rất đặc trưng là cảm giác đau nhức, nặng tức ở các vùng xoang trên mặt: đau vùng giữa hai lông mày và lan lên trán (viêm xoang trán), đau ở hai bên má và có thể lan đến hàm trên (viêm xoang hàm), đau sâu trong hốc mắt (viêm xoang sàng, xoang bướm). Cảm giác này thường tăng lên khi cúi đầu hoặc khi thời tiết thay đổi.
• Kèm theo đó, người bệnh có thể bị giảm hoặc mất khứu giác, ù tai, ngứa mắt, chảy nước mắt và luôn trong trạng thái mệt mỏi, thiếu tập trung do giấc ngủ không sâu.

Phân biệt viêm xoang dị ứng và cảm cúm thông thường

Rất nhiều người nhầm lẫn giữa hai tình trạng này, dẫn đến việc xử lý sai cách. Dưới đây là những điểm khác biệt chính:

• Về nguyên nhân: Cảm cúm là bệnh nhiễm trùng cấp tính do virus cúm gây ra, trong khi viêm xoang dị ứng là phản ứng miễn dịch của cơ thể với các dị nguyên.
• Về triệu chứng đặc trưng: Cảm cúm thường đi kèm với sốt (từ nhẹ đến cao), ớn lạnh, đau nhức toàn thân, đau đầu dữ dội. Viêm xoang dị ứng thường không gây sốt (trừ khi có bội nhiễm) và hiếm khi gây đau mỏi cơ bắp. Thay vào đó, triệu chứng ngứa (ngứa mũi, ngứa mắt, ngứa vòm họng) là dấu hiệu rất điển hình của dị ứng.
• Về thời gian diễn tiến: Các triệu chứng cảm cúm thường xuất hiện rầm rộ và tự thuyên giảm trong vòng 7-10 ngày. Ngược lại, viêm xoang dị ứng có thể kéo dài dai dẳng nhiều tuần, thậm chí nhiều tháng, và có xu hướng tái đi tái lại mỗi khi có sự thay đổi của thời tiết.

Khi nào cần gặp bác sĩ ngay?

Dù phần lớn các trường hợp viêm xoang dị ứng là lành tính, bạn tuyệt đối không được chủ quan nếu xuất hiện các dấu hiệu sau:

• Sốt cao trên 39 độ C không hạ,
• Đau đầu dữ dội và liên tục,
• Sưng đỏ hoặc đau nhức vùng quanh mắt,
• Giảm thị lực hoặc nhìn đôi,
• Cổ bị cứng,
• Có dấu hiệu lú lẫn hoặc thay đổi ý thức. 

Đây là những dấu hiệu cảnh báo các biến chứng nghiêm trọng như viêm mô tế bào hốc mắt, viêm màng não, cần được cấp cứu y tế ngay lập tức.

Ảnh hưởng đến giấc ngủ, công việc, sinh hoạt

Những triệu chứng của viêm xoang dị ứng thời tiết, dù không nguy hiểm ngay lập tức, lại gây ra những ảnh hưởng tiêu cực dai dẳng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày.

Tình trạng nghẹt mũi, đặc biệt là về đêm, khiến người bệnh khó thở, phải thở bằng miệng, dẫn đến giấc ngủ chập chờn, không sâu giấc và thường xuyên thức giấc. Hậu quả là cơ thể không được nghỉ ngơi đầy đủ, gây ra mệt mỏi, uể oải, thiếu năng lượng vào ngày hôm sau. Tình trạng này kéo dài làm suy giảm khả năng tập trung, giảm hiệu suất trong công việc và học tập.

Cảm giác đau nhức, nặng mặt cùng với việc phải liên tục lau mũi, hắt hơi cũng tạo ra sự bất tiện trong giao tiếp và các hoạt động xã hội. Người bệnh có thể trở nên cáu kỉnh, giảm hứng thú với các hoạt động thường ngày, từ đó ảnh hưởng đến cả sức khỏe tinh thần.

Biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị đúng cách

Nếu tình trạng viêm xoang dị ứng không được kiểm soát tốt và kéo dài, nó có thể dẫn đến nhiều biến chứng phức tạp hơn.

• Tình trạng viêm niêm mạc mạn tính có thể làm hình thành các polyp trong mũi hoặc xoang, gây tắc nghẽn đường thở nghiêm trọng hơn.
• Sự ứ đọng dịch nhầy trong các hốc xoang do tắc nghẽn tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, dẫn đến bội nhiễm vi khuẩn và gây ra viêm xoang cấp mủ với các triệu chứng nặng nề hơn như sốt cao, dịch mũi đặc xanh, mùi hôi.
• Ngoài ra, do cấu trúc giải phẫu thông thương, viêm xoang có thể lan sang các cơ quan lân cận. Biến chứng thường gặp là viêm tai giữa, do tắc vòi nhĩ gây ứ dịch trong tai giữa, đặc biệt phổ biến ở trẻ em.
• Viêm họng mạn tính, viêm thanh quản cũng có thể xảy ra do dịch viêm liên tục chảy xuống từ mũi họng.
• Trong những trường hợp hiếm gặp nhưng rất nguy hiểm, nhiễm trùng từ xoang có thể lan vào ổ mắt gây viêm mô tế bào hốc mắt, áp-xe mí mắt, hoặc thậm chí lan vào não bộ gây viêm màng não, áp-xe não, đe dọa trực tiếp đến tính mạng.

Viêm xoang dị ứng kéo dài ảnh hưởng nghiêm trọng đến giấc ngủ và hiệu suất công việc

Các biện pháp hỗ trợ tại nhà

Để kiểm soát các triệu chứng của viêm xoang dị ứng, bạn có thể bắt đầu với những biện pháp hỗ trợ đơn giản ngay tại nhà.

• Rửa mũi bằng dung dịch nước muối sinh lý (Natri clorid 0.9%) là một phương pháp rất hữu ích. Việc này không chỉ giúp rửa trôi dịch nhầy, bụi bẩn và các dị nguyên bám trên niêm mạc mà còn giúp làm loãng dịch tiết, giảm sưng nề và phục hồi độ ẩm cần thiết cho mũi. Bạn nên thực hiện 2-3 lần mỗi ngày bằng bình rửa mũi chuyên dụng để đạt hiệu quả tốt.
• Bên cạnh đó, liệu pháp xông hơi cũng mang lại nhiều lợi ích. Hít thở hơi nước ấm từ một bát nước nóng (có thể thêm vài giọt tinh dầu bạc hà, khuynh diệp) giúp làm thông thoáng đường thở, làm dịu niêm mạc bị kích ứng.
• Đừng quên uống đủ nước mỗi ngày (từ 2-2.5 lít nước ấm) để giúp dịch nhầy trong xoang loãng ra và dễ dàng được dẫn lưu ra ngoài.
• Khi cảm thấy đau nhức, việc chườm một chiếc khăn ấm lên vùng trán và hai bên má cũng có thể giúp bạn cảm thấy dễ chịu hơn.

Giải pháp từ thảo dược

Theo Y học cổ truyền, việc sử dụng các loại dược liệu từ thiên nhiên có thể góp phần hỗ trợ cải thiện các triệu chứng viêm xoang. Nhiều bài thuốc kết hợp các vị thuốc có công dụng hỗ trợ lẫn nhau.

Chẳng hạn, các dược liệu như Tân di hoa, Thương nhĩ tử, Bạch chỉ được biết đến với công dụng giúp làm thông các khiếu, giảm nghẹt mũi. Bạc hà với vị a cay, tính mát giúp tạo cảm giác thông thoáng cho đường thở. Kim ngân hoa có tác dụng thanh nhiệt, hỗ trợ kháng viêm.

Ngoài việc giải quyết các triệu chứng tại chỗ, Y học cổ truyền còn chú trọng đến việc nâng cao sức đề kháng của cơ thể. Các vị thuốc như Hoàng kỳ, Bạch truật, Phòng phong có vai trò bồi bổ chính khí, giúp cơ thể vững vàng hơn trước sự tấn công của các yếu tố gây bệnh từ môi trường bên ngoài.

Trong nhiều trường hợp, việc sử dụng các sản phẩm hỗ trợ điều trị có thể được cân nhắc. Một số sản phẩm được bào chế từ dược liệu có tác dụng tiêu viêm, thông mũi, và được dùng để hỗ trợ điều trị các chứng nghẹt mũi, viêm mũi dị ứng, viêm xoang cấp và mạn tính. Khi sử dụng các sản phẩm này, người dùng cần tuân thủ đúng liều lượng và hướng dẫn. 

Chế độ ăn uống, sinh hoạt khoa học

Một "hàng rào" bảo vệ vững chắc được xây dựng từ bên trong thông qua chế độ ăn uống và sinh hoạt khoa học. Hãy tăng cường bổ sung các loại thực phẩm giàu vitamin C (cam, quýt, dứa, ổi) để nâng cao sức đề kháng, các thực phẩm có đặc tính kháng viêm tự nhiên như gừng, tỏi, nghệ. Axit béo omega-3 có trong cá béo (cá hồi, cá trích) cũng giúp giảm các phản ứng viêm trong cơ thể.

Song song đó, nên hạn chế các thực phẩm dễ gây kích ứng hoặc tăng tiết dịch nhầy như các sản phẩm từ sữa, đồ ăn nhiều đường, thực phẩm chế biến sẵn. Về sinh hoạt, việc duy trì tập thể dục đều đặn giúp tăng cường tuần hoàn máu và cải thiện chức năng miễn dịch. Giữ cho môi trường sống sạch sẽ, thoáng đãng, thường xuyên giặt giũ chăn ga, rèm cửa để loại bỏ bụi bẩn và nấm mốc là điều vô cùng cần thiết.

Mẹo nhỏ giúp bạn thích nghi với thời tiết thay đổi

Để giảm thiểu tác động của thời tiết, bạn có thể áp dụng một số mẹo nhỏ.

• Luôn giữ ấm cơ thể, đặc biệt là vùng cổ, ngực và mũi khi trời lạnh hoặc khi ra vào phòng có máy lạnh.
• Đeo khẩu trang khi ra đường không chỉ giúp ngăn ngừa bụi bẩn mà còn là một lớp màng lọc hiệu quả, hạn chế sự xâm nhập của phấn hoa và các dị nguyên khác.
• Vào những ngày có độ ẩm cao, bạn có thể sử dụng máy hút ẩm trong phòng ngủ.
• Khi tắm, nên dùng nước ấm và tắm ở nơi kín gió, sau đó lau khô người nhanh chóng.
• Tránh để quạt hoặc máy lạnh thổi thẳng vào vùng đầu, mặt, cổ khi ngủ.

Giao mùa luôn là thời điểm “nhạy cảm”, nhưng viêm xoang dị ứng hoàn toàn có thể kiểm soát nếu bạn hiểu đúng và chăm sóc đúng cách. Chủ động bảo vệ cơ thể, duy trì lối sống khoa học và kết hợp các biện pháp hỗ trợ phù hợp sẽ giúp bạn “nhẹ tênh” vượt qua mùa bệnh. Lắng nghe cơ thể mình mỗi ngày chính là "chìa khóa" để giữ đường thở luôn khỏe mạnh.